رشد کشت هیدروپونیک در خاورمیانه
مصطفی باکویی
رشد کشت هیدروپونیک در خاورمیانه
خاورمیانه به علت شرایط آب و هوایی خاص خود و در عین حال تراکم جمعیت بالا در نقاط قابل سکونت اش همواره با چالش تامین غذا و واردات محصولات کشاورزی روبرو بوده است. در این مقاله قصد داریم نگاهی بیندازیم به پیشرفت هایی که با بهره برداری از کشاورزی هیدروپونیک در این منطقه و به طور خاص چند کشور عربی خاورمیانه حاصل شده است.
کشاورزی هیدروپونیک راه حلی اساسی برای تحول صنعت تولید غذا در خاورمیانه
در این قسمت قصد داریم به دلایلی اشاره کنیم که باعث اهمیت چندین برابری استفاده از کشاورزی هیدروپونیک در منطقه خاورمیانه در مقایسه با سایر مناطق دنیا شده است.
آب و هوای خشک
آب و هوای خشک در خاورمیانه چالش‌هایی برای روش‌های کشاورزی سنتی ایجاد می‌کند به نحوی که کشت محصولاتی مانند صیفی جات و برخی انواع میوه ها مانند توت فرنگی به صورت کشت سنتی در این ناحیه غیرممکن یا محدود به فصول خاصی از سال است. به طور کلی بیشتر از 90 درصد زمین های ناحیه خلیج فارس برای کشت مناسب نمی باشند. در چنین شرایط آب و هوایی بهترین گزینه جهت تولید این گونه محصولات کشاورزی، کشت گلخانه ای و تحت شرایط کنترل شده اقلیمی است.
کمبود آب
بدیهی است که در سال های اخیر کمبود منابع آبی یکی از چالش های اصلی منطقه خلیج فارس بوده است و با توجه به گرمایش جهانی انتظار میرود که این موضوع در سال های آتی اهمیت بیشتری نیز پیدا کند. از طرفی کشاورزی اصلی ترین صنعت مصرف کننده منابع آبی در کشورهای حوزه خلیج فارس می باشد. در این راستا آمار نشان می دهد که در کشور ما در حدود 90 درصد منابع آبی صرف کشاورزی می شود. این میزان به طور متوسط در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس 70 درصد و در کشور عربستان 80 درصد می باشد. نکته قابل توجه اینجاست که حدود تنها 9 درصد از تولید ناخالص داخلی ایران از کشاورزی و این مقدار برای عربستان حدود تنها 2 درصد است. با توجه به این آمار معرفی هرگونه روشی که به افزایش بهره وری کشاورزی و مصرف کم تر آب در کشاورزی کمک نماید می تواند راه حلی اساسی برای رفع بحران آب در منطقه باشد. از این رو توسعه کشاورزی هیدروپونیک به عنوان روشی که می تواند تا 90 درصد مصرف آب کشاورزی را کاهش دهد ضروری است.
کمبود زمین و تامین محصولات کشاورزی تازه
کمبود زمین در مناطق شهری می‌تواند برای ایجاد مزارع سنتی مشکل‌ساز شود. کشاورزی هیدروپونیک و به طور خاص کشت عمودی می‌تواند در فضاهای داخلی مانند انبارها یا ساختمان‌های بلا استفاده پیاده شود. این امر امکان افزایش تولید مواد غذایی در مناطق پرجمعیت را فراهم می‌کند. مسافت‌های طولانی که میوه‌ها و سبزیجات طی می‌کنند تا به شهر مقصد برسند می‌تواند منجر به از دست دادن تازگی و ارزش غذایی حداکثری شود، به عنوان نمونه محصولات با کیفیت کشاورزی به طور متوسط مسافت حدود 5 هزار کیلومتری را طی می کنند تا به رستوران های مطرح دوبی برسند. کشاورزی در مجاورت مناطق شهری با کمک کشت عمودی امکان کشت و فروش محصولات محلی را فراهم می‌کند که تازگی و ارزش غذایی حداکثری را تضمین می‌کند.
امنیت غذایی
برخی کشورهای حوزه خلیج فارس مانند امارات متحده عربی و عربستان سعودی به شدت به واردات مواد غذایی وابسته هستند که آنها را در معرض نوسانات قیمت‌های جهانی و اختلالات زنجیره تأمین قرار می‌دهد. نمونه ای از این بحران در زمان شیوع ویروس کرونا و عدم امکان انتقال محصولات غذایی احساس شد. به عنوان یک نمونه آماری، کشور امارات متحده عربی بیشتر از 80 درصد از محصولات غذایی خود را از طریق واردات تامین می کند که بخش عمده ای از آن سبزیجات و صیفی جات است. کشاورزی هیدروپونیک عمودی با امکان تولید محصولات تازه در طول سال در این ناحیه، امنیت غذایی را تضمین می‌کند.
بازدهی بالاتر
کشاورزی هیدروپونیک می‌تواند در هر متر مربع باعث ایجاد بازدهی بالاتری نسبت به روش‌های کشاورزی سنتی شود که می‌تواند به افزایش تولید مواد غذایی در فضای محدود کمک کند.
مزایای اقتصادی
کشاورزی هیدروپونیک می‌تواند با ایجاد شغل‌ها در بخش‌های کشاورزی و فناوری، کاهش هزینه‌های واردات مواد غذایی و ترویج کارآفرینی محلی، موجب کاهش ارزبری شده و مزایای اقتصادی فراهم کند.
توسعه کشاورزی هیدروپونیک در ناحیه خلیج فارس
اهمیت کشاورزی هیدروپونیک به دلایل عنوان شده در بخش قبلی موجب افزایش توسعه و سرمایه گذاری در این حوزه شده است. در این بخش به معرفی نمونه هایی که نشان دهنده توسعه کشاورزی هیدروپونیک در این ناحیه و توجه سرمایه گذاران به این صنعت بوده است می پردازیم.
در سال 2020 میلادی دولت عربستان سعودی 665 میلیون دلار در زمینه واردات مواد غذایی و کمک به کشاورزان بومی در راستای ارتقای کیفیت محصولات کشاورزی به وسیله توسعه کشت هیدروپونیک سرمایه گذاری کرده است. در سال 2022 شرکت آرامکو عربستان 18.5 میلیون دلار در زمینه توسعه کشاورزی بدون خاک در مجاورت دریای سرخ در عربستان سرمایه گذاری کرده است.
مجموعه گلخانه عمودی Bather در شهر ریاض ساخته شده توسط شرکت iFarm
مجموعه گلخانه هیدروپونیک Kaust متعلق به شرکت Redseafarms در عربستان سعودی
در کشور امارات گفته شده است که وزارت منابع طبیعی و آب امارات 50 درصد هزینه های توسعه گلخانه هیدروپونیک توسط ساکنان کشور را تامین می کند. در سال 2021 شرکت توسعه سرمایه گذاری ابوظبی 100 میلیون دلار بر روی چهار شرکت در حوزه فناوری کشاورزی سرمایه گذاری کرده است که در راستای توسعه و ساخت مراکز تحقیقاتی کشاورزی و تولید محصولات کشاورزی در امارات فعالیت می کنند. در همین سال دوبی اقدام به توسعه سیلیکون ولی صنعت غذایی “Food tech valley“ مجهز به تجهیزات تحقیقاتی کشاورزی، مراکز نوآوری، مراکز صنعت غذای هوشمند و سوله های کشاورزی هیدروپونیک عمودی کرده است. در نتیجه این سرمایه گذاری ها تعداد گلخانه های هیدروپونیک در کشور امارات از تنها 50 گلخانه در سال 2009 به بیشتر از هزار گلخانه در حال حاضر رسیده است.
در سال 2022 از مجموعه “Bustanica” در دوبی در مجاورت فرودگاه بین المللی آل مکتوم رونمایی شد. این گلخانه هیدروپونیک عمودی که با سرمایه گذاری 40 میلیون دلاری کترینگ پروازهای امارات و توسط شرکت کشاورزی “Crop one” ساخته شده است، بزرگ ترین گلخانه هیدروپونیک عمودی دنیا با مساحت 30 هزار متر مربعی می باشد. این گلخانه سالانه بیش از یک میلیون کیلوگرم سبزی جات و صیفی جات از جمله کاهو، کلم و اسفناج تولید می کند.
